Технологиялық және тиімді отын

Метан газ моторлы отын ретінде

Негізгі компоненті метан (көлемі жағынан ауданы 92-98%-ды құрайды) болып табылатын табиғи газды мамандар жанармайдың, дизельдік отынның, сұйылтылған көмірсутегі газдарының (СКГ) лайықты баламасы деп мойындап отыр. Жанудың жоғары жылуы, атмосфераға улы заттардың шығарылуының төменгі деңгейі, құнының төмендігі, адам үшін қауіпсіздігі газ моторлы отын нарығында оның орнын анықтайтын негізгі факторлар болып табылады.Негізгі компоненті метан (көлемі жағынан ауданы 92-98%-ды құрайды) болып табылатын табиғи газды мамандар жанармайдың, дизельдік отынның, сұйылтылған көмірсутегі газдарының (СКГ) лайықты баламасы деп мойындап отыр. Жанудың жоғары жылуы, атмосфераға улы заттардың шығарылуының төменгі деңгейі, құнының төмендігі, адам үшін қауіпсіздігі газ моторлы отын нарығында оның орнын анықтайтын негізгі факторлар болып табылады. 

Метан – жану өнімдерінің құрамында күйе болмайтын (ДО қарағанда) және атмосферада қалдықсыз ұшып кететін экологиялық отын. Сондай-ақ газ ішкі жану қозғалтқышының жүйелерін ластамайды, соның арқасында оның пайдалану мерзімі біршама ұлғаяды. 

Global Gas Group компаниясының метанды газды моторлы отын ретінде пайдалану мақсатында Қазақстан Республикасының кәсіпорындарына, ұйымдары мен муниципалитеттеріне жеткізуді жүзеге асыруға техникалық мүмкіндігі бар. Табиғи газды тасымалдау үшін қолданылатын СТГ технологиясының арқасында шалғайдағы нысандарды отынмен қамтамасыз ету үшін отынды алыс қашықтықтарға жеткізуге болады.

Газ моторлы отын түрлері

Шартты түрде газ моторлы отынды екі түрге – сұйылтылған мұнай газы (СКГ) және табиғи газ деп бөліп қарастыруға болады, ол, өз кезегінде, сұйылтылған (СТГ) және табиғи газ сығуы түрінде, яғни, 200 атм (ТГС) сығылған болуы мүмкін.

Табиғи газ

Метан бір километрден бірнеше километрге дейінгі тереңдікте жататын жер қыртысының газды қабаттарының ұңғымаларын бұрғылау арқылы кен орындарынан алынады. Газ құбыры бойынша тасымалдау 6-дан 70 атм дейін қысымдалған күйде (сығылған) жүзеге асырылады.

Газ қоспалардан көп қабатты тазалаудан өтеді – ұңғымадан шығар кезде, жер беті сепараторларында, компрессорлы станцияларда, соның арқасында жоғары деңгейде таза өнім алуға мүмкіндік береді.

Табиғи газды алуға, қайта өңдеуге және тасымалдауға кететін шығындардың әлдеқайда азаюын мамандар метанды болашақтағы отын ретінде – арзан, үнемді әрі ауіпсіз өнім ретінде қарастырады.

Метан ауадан екі есеге дейін жеңіл болғандықтан, газ шығып кеткен жағдайда бірден атмосфераға ұшып кетеді, сөйтіп, ашық кеңістіктерде адамға қауіп төндірмейді.

Пропан-бутан қоспасы

Пропан-бутан қоспасы, соның ішінде, автомобильдік, анағұрлым танымал, әрі сұранысқа ие газды құрам болып табылады. Сұйылтылған көмірсутекті газ (СКГ) мұнай шығарған кезде тікелей мұнайдың өзі мен ілеспе мұнай газын (ІМГ) бөлу арқылы алады, одан кейін ІМГ арнайы қондырғыларында Пропан (С3Н8) мен Бутанды (С4Н10) бөліп алады, сөйтіп, олардан отын қоспасын әзірлейді.

Пропан-бутанды қоспа ауамен салыстырғанда анағұрлым ауыр, сондықтан газ шығып кеткен жағдайда жерге «жатып қалады» және бөлмеде жиналады, ол өте улы әрі жарылу қаупі бар. Газ моторлы отынды таңдаған кезде негізгісі ретінде қауіпсіздік факторын қарастыруға болады.

Метанның газ моторлы отын ретінде қолданылуы

Көлік құралының «бортында» көп көлемдегі отынға сұранысы бар жоғары қуатты көлікке арналған сұйылтылған метанды қолдану, әсіресе тиімді, бұл жерде мәселе темір жол, сулы және теңіз көлігі, карьерлік және жол-құрылыс техникасы, магистралды тартқыш, қала аралық жүк немесе алыс жолға жолаушылар тасымалдайтын көлік жайлы болып отыр, оларда тиімділігі жағынан табиғи газға (СТГ) тең келері жоқ.

Метанның булану температурасы -161°С құрайтынын атап өткен маңызды. Бұл сұйылтылған көмірсутекті газды пайдалану температурасына қарағанда әлдеқайда төмен. Мысалы, бутан төмен температурада қатып қалады, сөйтіп, оны Қазақстанның қысқы мерзімінде қолдануды қиындатады.

Табиғи газдың газ моторды отын ретіндегі артықшылықтары

• Экологиялылығы. СО (тұншықтырғыш газ) шығарылуы дизельдік отынға қарағанда 10 есеге, ысталуы жағынан 9 есеге, азоттың тотығуы жағынан 2 есеге аз. Ішкі жану қозғалтқыштарындағы газ моторлы отын Евро-4 экологиялық стандартқа сәйкес келеді, мұнда Евро-5 пен Евро-6 оңай жетеді.
• Газды қозғалтқыштарды пайдалану мерзімінің ұлғаюы. Метан жанған кезде піспектер мен қақпақтарда із қалдырмайды, майдың қасиетін дизельдік ІЖҚ қарағанда екі-үш есеге сақтай отырып, оның айналу жүйесін ластамайды. Оның нәтижесі қозғалтқыштың жөндеусіз тұрақты әрі ұзақ жұмыс істеуі.
• Үнемділігі. Тұрақты бағасы мұнай құнымен байланыстырылмауы, өйткені, ол жекелеген кен орындарында шығарылады және қымбат қайта өңдеуді қажет етпейді. Орта есеппен, табиғи газ жанармай және дизельдік отын сияқты дәстүрлі отынның сұйық түрлерінен арзанырақ болып келеді.
• Қауіпсіздігі. Метан қауіпсіздіктің төртінші класына жатады (салыстырмалы түрде, пропан-бутан қоспасы – екінші класқа жатады). Табиғи газ ұшпа болып келеді, ол ауадан екі есеге дейін жеңіл және атмосферада жинақталмайды. Өздігінен тұтанудың төменгі шегі 537°С құрайды.